Στις θάλασσες του Κρισαίου
Νύχτα θα με υποδεχτεί η Φωκίδα, ο σημερινός δήμος Δελφών, τιμής ένεκεν στον αρχαίο, μυστηριακό τόπο λατρείας που συγκεντρώνει το σπουδαίο ιστορικό ενδιαφέρον της περιοχής. Μια νύχτα με την πιο φωτεινή πανσέληνο της εικοσαετίας, να αντανακλά τις κατάλευκες κορυφές του Παρνασσού σ’ έναν ξάστερο ανοιξιάτικο ουρανό. Το πρώτο πρωί θα με βρει στην Ιτέα να αγναντεύω απ’ τη βεράντα μου τις ψαρόβαρκες που καθρεφτίζονται την απόλυτη γαλήνη των νερών του Κρισαίου. Σε μια πρώτη βόλτα, θα αντικρύσω μια πόλη σύγχρονη, με όμορφη ρυμοτόμηση, γεμάτη από άνετους πεζόδρομους και πλήθος από ποδηλατάδες πλάι στα γραφικά ταβερνάκια, τις όμορφες ακτές, τους κολπίσκους, τις μαρίνες… Μια θαλερή ιτιά, δίπλα στην οποία ανάβρυζε η μοναδική πηγή της περιοχής έδωσε τ’ όνομά της στην αλλοτινή Σκάλα των Σαλώνων, επίνειο της πόλης της Άμφισσας και των γειτονικών Δελφών. Στο λιμάνι αυτό, στις 17 Σεπτέμβρη του 1827, ο φιλέλληνας άγγλος πλοίαρχος , Φραγκίσκος Άστιγξ, επικεφαλής μικρής ελληνικής ναυτικής δύναμης, οδηγώντας το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό πλοίο στην ιστορία, την Καρτερία, ανατίναξε την τουρκική ναυαρχίδα και αποδεκάτισε τον εχθρικό στόλο. Η νίκη αυτή υπήρξε καθοριστική για την έκβαση του Αγώνα, αφού εξασφάλισε την επικοινωνία με την Πελοπόννησο κι ενίσχυσε την ιδέα για τη δημιουργία ενός αυτόνομου ελληνικού κράτους. Μνημείο για τη ναυμαχία της Αγκάλης, που σηματοδότησε την αρχή της ανεξαρτησίας έχει στηθεί στο λιμένα της πόλης. Επίσημα, ο οικισμός της Ιτέας ιδρύεται το 1830 με ψήφισμα του Καποδίστρια, χρειάστηκαν όμως περισσότερα από 40 χρόνια για να αρχίσει η πόλη να μπαίνει σταθερά στο ρυθμό της ανάπτυξης. Η σημερινή, νεότατη πόλη της Ιτέας μαζί με τη γειτονική κι αρχαιότατη Κίρρα, χτισμένες κι οι δυο κατά μήκος του όρμου, αποτελούν το στολίδι του φημισμένο Δελφικού Τοπίου, του Κρισσαίου Πεδίου με τους λιόφυτους κάμπους και τη θέα του κορινθιακού. Η τοποθεσία της ανάμεσα στο γραφικό Γαλαξίδι και τους ιστορικούς Δελφούς πλεονεκτεί. Ένα τοπίο θαλασσινό, σ’ απόσταση αναπνοής από την όμορφη πόλη της Άμφισσας, τη διάσημη Αράχοβα, το χιονοδρομικό κέντρο και τους παρθένους οικισμούς του Παρνασσού και της Γκιώνας… Μια πόλη σύγχρονη, ζωντανή και νεανική δένει το τοπίο και τον ιστορικό πλούτο της ορεινής Φωκίδας με τις θαλασσινές της ομορφιές. Τις παραλίες, τα μπαράκια, τις ψαροταβέρνες και τα ψαροκάικα… Την πανέμορφη θέα του όρμου, ιδιαίτερα κατά τη δύση, την απολαμβάνεις ανηφορίζοντας προς την Τριταία, τον μικρό και παρθένο ορεινό οικισμό της Ιτέας, που έμεινε γνωστός με την ονομασία «Κωλοπετεινίτσα». Ένα λογοπαίγνιο όπως διαπιστώσαμε, που προήρθε από την παράφραση της «Καλοπετεινίτσας», της παλαιότερης δηλαδή ονομασίας του οικισμού. Πίσω από την πόλη ο απέραντος ελαιώνας της Άμφισσας ακολουθεί κάθε μας εξόρμηση, για να μας χαρίζει την υπέροχη θέα του, τα χρώματά του, σαν ζωντανός πίνακας ζωγραφικής που δεν χορταίνεις όσες φορές κι αν αντικρίσεις…
Αρχοντιά και λαϊκός πλούτος
Τα λιόδεντρα με οδηγούν στην Άμφισσα, αρχαιότατη πόλη-κράτος και πρώτη επαναστατημένη πόλη της Ρούμελης. Περπατώντας στα δρομάκια με τα διάσπαρτα νεοκλασικά, από τη μια αφουγκράζεσαι τον αστικό αέρα μιας άλλοτε μητρόπολης κι ύστερα χάνεσαι στον λαϊκό πλούτο μιας πόλης που κρατά καλά μακριά από την κουλτούρα των μαζών. Ένα κρυμμένο και –παραδόξως- ανοιχτό μουσείο, τουριστικά ανεκμετάλλευτο κι άγνωστο σε πολλούς, βρίσκεται εδώ.. Στην πόλη της τέχνης, των θιάσων μα και του λαϊκού μόχθου, με τα παραδοσιακά επαγγέλματα που χάνονται κι τον απόηχο των εποχών που έσβησαν, αφήνοντας όμως πίσω τους κάτι από την αίγλη του παρελθόντος. Θες οι ξακουστοί Δελφοί, θες η πολύβουη Αράχωβα έθαψαν τον πλούτο της από τα μάτια των πολλών. Κανένα κακό για εκείνους τους λίγους – που όλο και πληθαίνουν- που ρωτούν, ψάχνουν, ανακαλύπτουν, μοιράζονται. Την πόλη αυτή πρέπει να την αφουγκραστείς. Να περιπλανηθείς δρόμους, στις πλατείες, να μπεις στους καφενέδες, να γευτείς «την πίτα την καλή», την προβατίνα τη «μαστόρικη», να χαθείς στη Χάρμαινα, να μυρίσεις το νωπό δέρμα, να γνωρίσεις τους τεχνίτες της βυρσοδεψίας, τον τελευταίο κουδουνά, να ανηφορίσεις ως στο κάστρο, να ξεχαστείς στα ξωκλήσια και τους ελαιώνες, να συστηθείς με τους ανθρώπους, που φιλόξενους σαν δαύτους σπάνια θα συναντήσεις … Στην πάνω πλατεία, στο «Γυαλί καφενέ», η αυλαία έχει κλείσει οριστικά η σκηνή όμως παραμένει. Το ίδιο κι οι θύμησες του κυρ’ Θανάση που όταν μοιράζονται, αναβιώνουν… Το 1936, θα μου πει, ο Βασίλης Αυλωνίτης, ο Μίμης Φωτόπουλος κι ο Ορέστης Μακρής εγκαινίασαν τη σκηνή του άλλοτε «Πανελλήνιον», το καφεθέατρο που άφησε εποχή. «Το κοινό της Άμφισσας ήταν πολύ θεατρόφιλο.. Μεγάλες δόξες γνώρισε το μέρος αυτό. Γινόταν το αδιαχώρητο, δεν χώραγε ο κόσμος να καθίσει… Κι επειδή δεν είχαν οι άνθρωποι για το εισιτήριο, ερχόταν στο ταμείο με κότες και αυγά και τα αντάλλασσαν…» Από αυτόν τον καφενέ πέρασαν σχεδόν όλα τα ιερά τέρατα της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου, ενώ το 1976 γυρίστηκε εδώ, ο Θίασος του Θόδωρου Αγγελόπουλου – μια από τις 40 σπουδαιότερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου για τον αιώνα που μας πέρασε. «...Για πέντε μερόνυχτα γυρίζονταν εδώ ο Θίασος …βραβεύτηκε εις τις Κάννες…» Θα περπατήσω λίγο ακόμα. Σε ένα σοκάκι ανάμεσα στην πάνω και την κάτω πλατεία θα βρω ένα παλιό καπνοπωλείο-οινοπνευματοπωλείο, ηλικίας 100 χρόνων που μαθαίνω πως έγινε ταβερνάκι. Λίγα και καλά μαγειρευτά, μερακλήδικοι μεζέδες κι όλη η ατμόσφαιρα της παλιάς εποχής, το μετατρέπουν σε μέρος για εκλεκτικούς πελάτες. Ανηφορίζω προς τη Χάρμαινα, τα παλιά ταμπάκικα της πόλης. Πέτρινη συνοικία χρονολογημένη από την εποχή της πρώτης Τουρκοκρατίας αποτελεί σήμερα διατηρητέο οικισμό, μοναδικό στο είδος του. Στο Τουλασίδι, το παλαιότατο κοινόχρηστο χτίσμα, που χρησίμευε για την πλύση των δερμάτων, το νερό τρέχει ακόμα άφθονο. Κρεμασμένα στο ανοιχτό δώμα του πάνω ορόφου τα δέρματα στεγνώνουν. Οι τελευταίοι τεχνίτες περιμένουν πια τη σύνταξή τους. «Πολύ σκληρή δουλειά και ρομαντισμός δεν χωράει» θα μου πει ο κύριος Μερινόπουλος, που λειτουργεί ακόμα μια από τις τελευταίες βιοτεχνίες. Στην είσοδο του οικισμού, η Δημοτική Πινακοθήκη «Σπύρος Παπαλουκάς» φιλοξενεί τα «Ανθίβολα» του σπουδαίου ζωγράφου που γεννήθηκε το 1892 στη Δεσφίνα. Αγιογράφος, τοπιογράφος, αλλά και σπουδαστής της τέχνης των Ναμπί υπήρξε μια από τις ηγετικές μορφές της ζωγραφικής του 20ου αιώνα καταφέρνοντας να συνδέσει τη βυζαντινή αγιογραφία με τα μεταϊμπρεσιονιστικά ρεύματα της εποχής. Η συλλογή περιλαμβάνει τα προσχέδια του Παπαλουκά με τη μέθοδο των «ανθιβόλων» φέρνοντας το φιλότεχνο κοινό κοντά στις πρωτοποριακές τεχνικές του ζωγράφου που ανάγνωσε τη βυζαντινή τέχνη ελεύθερα και μακριά από τα αυστηρά πρότυπα της εκκλησιαστικής ζωγραφικής. Η Μητρόπολη της Άμφισσας, αγιογραφημένη το 1927 από τον ίδιο μας ξεναγεί στην τολμηρή και δυναμική ζωγραφική του γραφή. Επάνω από τη Χάρμαινα το βυζαντινό εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης, ξεχωρίζει για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του, την όμορφη θέα και το παραμυθένιο του τοπίο που «πνίγεται» από τους ελαιώνες και τα κυπαρίσσια. Στην κορυφή της πόλης το κάστρο της Ωριάς με τους πύργους και τα τείχη του αγναντεύει ολόκληρη την Άμφισσα, τους ελαιώνες, την Ιτέα και τα νερά του Κορινθιακού. Στα στενά της πόλης φωλιάζει και ένα από τα τελευταία φημισμένα κουδουνάδικα της Άμφισσας απ’ όπου οι κάτοικοί της πήραν το παρατσούκλι «κουδουνάδες».
Κυκλώνοντας τον Παρνασσό
Με τις καλύτερες εντυπώσεις από μια πόλη γεμάτη από σεμνότητα και αρχοντιά θα πάρω
κείμενο: Θάλεια Νουάρου | φωτογραφίες: Θάλεια Νουάρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου