Πέμπτη 25 Μαΐου 2017

Σήμερα, η Πέμπτη της Αναλήψεως, έθιμα, συνήθειες από την πηγή της λαογραφίας...


Σαράντα ημέρες πέρασαν από την Ανάσταση ώς την Ανάληψη του Χριστού. H Πέμπτη της Αναλήψεως είναι η ημέρα που ψάλλεται για τελευταία φορά το «Χριστός Ανέστη» στην Εκκλησία. Είναι ο κύκλος του Πάσχα που κλείνει.




Σε όποιο σπίτι έμειναν δάφνες, λουλούδια από το Πάσχα πρέπει να καούν. Κι αν καιροφυλακτήσει τα μεσάνυχτα ο πιστός, θα δει τους ουρανούς που ανοίγουν για να περάσει ο Χριστός.

 «Οσοι είναι καθαροί, ξαγρυπνούν τη νύχτα, να δουν τον Χριστό που «αναλήφεται». Οι άξιοι βλέπουν ένα φως, που ανεβαίνει στον ουρανό...».

Οι αναγνώστες έχουν ήδη καταλάβει πως διαβάζουμε, για πολλοστή φορά, Δημήτριο Λουκάτο «Τα Πασχαλινά και της Ανοιξης», στο κεφάλαιο που ο αείμνηστος καθηγητής αναφέρεται στην «Πέμπτη της Αναλήψεως».

 Είναι, ακόμη, η ημέρα που οι ψυχές των νεκρών, ακόμα και των αμαρτωλών που ήταν στην Κόλαση και από την ημέρα του Πάσχα, της Ανάστασης, ήταν ελεύθερες να κυκλοφορούν στη γη, ανάμεσα στους ζωντανούς και τους οικείους τους, με την Ανάληψη του Χριστού πρέπει να γυρίσουν στον τόπο τους.

Είναι πικραμένες γι' αυτό, αλλά οι δικοί τους τις βοηθούν να βρουν ήσυχα και με ευχαρίστηση τον δρόμο τους. Πάνε στα νεκροταφεία και ανάβουν κεριά στους τάφους και στα χωριά συγκεντρώνονται οι γείτονες στα σπίτια των ανθρώπων που έχουν νεκρούς και κάθονται σιωπηλοί με τα κεριά στο χέρι, ανάβουν κεριά στα παράθυρα, φτιάχνουν κόλλυβα και πίτες και μοιράζουν φαγώσιμα, κάνουν φιλανθρωπίες, για τη συγχώρηση και ανάπαυση των νεκρών τους.

Μπάνιο στη θάλασσα - η πέτρα η μαλλιαρή!
Υπάρχει, όμως, και η τρίτη παραδοσιακή διάσταση της γιορτής της Αναλήψεως κι αυτή είναι «η κάθοδος στη θάλασσα». H γιορτή της Αναλήψεως είναι η πρώτη μέρα του καλοκαιριού, που ο λαός της υπαίθρου επιτρέπει στον εαυτό του να κατέβει στη θάλασσα και να βουτήξει για κολύμπημα στο νερό. Πριν από την ημέρα αυτήν, η θάλασσα μπορεί να του κάμει κακό. Και κατεβαίνει συνήθως το απόγευμα ή το μεσημέρι, μετά τη λειτουργία, και βουτά, έστω και μόνο τα πόδια του, στο νερό, αφού κάνει τον σταυρό του και μετρήσει, με τις φούχτες του, 40 κύματα, όσες είναι οι μέρες από το Πάσχα.

Οι νοικοκυρές έχουν πάρει μαζί τους μπουκάλια, όπου μαζεύουν νερό της θάλασσας «από σαράντα κύματα» και το φέρνουν στο σπίτι, να ραντίσουν τον χώρο και να πουν: «Οπως ανελήφτηκε ο Χριστός, έτσι να ανεληφτή από το σπίτι μας κάθε κακό. N' ανεληφτή η κακογλωσσιά, η αρρώστια και το κακό μάτι»! Θα φυλάξουν κιόλας νερό, να το έχουν όλο τον χειμώνα για γιατρικό, σε πρήξιμο ή δάγκωμα ή βάσκαμα ή αρρώστια. Αλλά και οι κολυμβητές που πρωτομπαίνουν στη θάλασσα πλένονται με το νερό της και λένε: «Αναλείβεται ο Χριστός, αναλείβομαι κι εγώ. Ο,τι κακό έχω απάνω μου να φύγει». H λέξη «ανάληψις» συγχέεται με την «ανάλειψη», κάτι που έχει σχέση με το αλείφομαι και την αλοιφή. Γι' αυτό, στην Ηπειρο, με πηλό άλειβαν, για να φύγουν, το έκζεμα και τις λειχήνες.

Πίσω στη θάλασσα... Στο Αϊβαλί (Κυδωνίες) της Μικράς Ασίας «άντρες και γυναίκες μπαίναν ώς τα γόνατα στη θάλασσα, παίρναν από 40 κύματα νερό σε ένα μπουκάλι. Σταυροκοπιόνταν και αγναντεύοντας τον ανοιχτό ορίζοντα κατευόδωναν τον Χριστό λέγοντας «Αντε, Χριστέλλη μου, στο καλό!» Κι έψαχναν στον πρόχειρο βυθό της θάλασσας, εκεί στα ρηχά, συνήθεια που γίνεται και στις ακτές της Αττικής, φερμένη από τους πρόσφυγες (αυτό δεν το λέει ο Κεφαλονίτης Λουκάτος αλλά η σμυρναϊκή γραφίδα!), να βρουν μια πέτρα με βρύα, την περίφημη «πέτρα μαλλιαρή». Οποιος την εύρισκε την έπαιρνε στο σπίτι του, ως φορέα ευτυχίας! H πέτρα αυτή -Λουκάτος έφη- με το ρίζωμα και τη βλάστησή της μέσα στη θάλασσα, συμβολίζει όλη τη δύναμη και την ουσία του θαλασσινού στοιχείου που, κατά τον Ευριπίδη, (Ιφιγένεια, η εν Ταύροις, 1193) «κλύζει πάντα τ' ανθρώπων κακά!». Είναι δηλαδή η θάλασσα καθαρτική και ανανεωτική, ιδιαίτερα την ημέρα της Αναλήψεως, όταν με την παρουσία του Χριστού στους αιθέρες, ουρανός και θάλασσα έχουν αγιασθεί». Με το καλό, το πρώτο μπάνιο, σε όσους κρατούν τα έθιμα και, γενικά, δίνουν πίστη στη σοφία και την πείρα του λαού, αυτό που κάνει τη λαογραφία αστείρευτη πηγή γνώσεων και συνέχειας...
Έντυπη
http://www.kathimerini.gr

Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός μετά την λαμπροφόρο Ανάστασή Του από τους νεκρούς, δεν εγκατέλειψε αμέσως τον κόσμο, αλλά συνέχισε για σαράντα ημέρες να εμφανίζεται στους μαθητές Του (Πράξ.1,3). Αυτές οι μεταναστάσιμες εμφανίσεις Του προς αυτούς είχαν πολύ μεγάλη σημασία. Έπρεπε οι πρώην δύσπιστοι και φοβισμένοι μαθητές να βιώσουν το γεγονός της Αναστάσεως του Διδασκάλου τους και να αποβάλλουν κάθε δισταγμό και ψήγμα απιστίας για Εκείνον.



"Πέρα απ'την καθολική χριστιανική χροιά, η μέρα της Ανάληψης θεωρείται απ'τους βλάχους σαν καταδική τους γιορτή, για αυτό τους ακούς να λένε: "Έχουμε τη γιορτή μας σήμερα", ή "Γιορτάζει το βλάχικο σήμερα". Κι η γιορτή αυτή της Ανάληψης του Χριστού μας βρίσκει τους μπιστικούς και τους τσελιγκάδες μέσα στα καλοκαιριάτικα κατοικιά τους, στα τσαρδάκια τους, σκαρφαλωμένους μ'ολάκερο το βιο τους πάνω στις πλαγές και στα διάσελα, στα βουνά και στα ψηλότοπα, βόσκοντας και προσέχοντας τα ζωντανά τους. [...]

Τελειώνοντας τη λειτουργία κι ο παπάς παίρνει, κατά τη συνήθεια, ένα μικροπαίδι για βοηθό και τ'άλογό του να ξεκινάει για τις στρούγκες και τα τσελιγκάτα. Μέρα μεγάλη! Τρανή γιορτή! Πρέπει να βλογήσει τα ζωντανά και τους αφεντάδες τους. Ύστερα, έχει να μαζέψει βλέπεις κι ένα σωρό φιλέματα.
Κι αρχίζουν οι σάλαγοι και τα σφυρίγματα των τσοπάνηδων, που οδηγούν τα κοπάδια τους στα μαντριά για να "τ'αγιάσει" εκεί όλα μαζί ο παπα-Γιώργης. [...]

Οι τσοπαναραίοι πιστεύουν, πως την ημέρα της Ανάληψης, είναι αμαρτία να μαζεύουν τυρί στον τάλαρο, να "ταλαριάζουν" τυρί, όπως λένε. Γι'αυτό όλο το γάλα κείνης της μέρας και το τυρί αντάμα το μοιράζουν στους ανθρώπους για το καλό των ζωντανών και τη δική τους καλοτυχιά. Επίσης, την ημέρα της Ανάληψης οι τσοπάνηδες, γιδαραίοι ή προβαταραίοι είναι αυτοί, "αλατίζουν" τα κοπάδια τους. Ταϊζουν, δηλαδή, τα γιδοπρόβατά τους αλάτι κι αν τους ρωτήσεις γιατί, σ'απαντούν: Τ'αλάτι δίνει στα ζωντανά δύναμη κι όρεξη, βόσκουν πιο πολύ, πίνουν πιότερο νερό και νοστιμίζει το κρέας τους. [...]

Κατά το μεσημέρι, στα κονάκια στρώνεται το τραπέζι. Φτάνουν οι καλεσμένοι, στρογγυλοκάθονται όλοι μαζί κι αρχίζουν το φαγοπότι και το γλέντι. Ένα γλέντι που ξεχειλίζει κι ακούγεται σ'όλα τα βλαχοκόνακα και κάνει τα στανοτόπια να ζωντανεύουν απ'άκρη σ'άκρη. Κι ακούς τραγούδια βλάχικα, τραγούδια της τάβλας, που θα τ'ακούσεις και "καθιστικά", τραγούδια της αγάπης και των κλεφτών κι ένα σωρό λιανοτράγουδα με πολλά και ωραία τσάμικα. Κι όταν τελειώσουν τα τραγούδια του τραπεζιού, ο γεροτσέλιγκας σηκώνεται πάνω κι αρχίζει πρώτος τον χορό για το καλό της μέρας. Και στην κάθε του πατησιά και χοροστροφή, συλλογιέται ολάκερη τη ζωή του, που πέρασε στα βουνά, τόσο βιαστική, χωρίς να την καταλάβει." (Β.Λαμνάτος, "Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας")

Δεν υπάρχουν σχόλια: